ԱՖԱԶԻԱ

Գլիատիլինի կիրառման փորձը իշեմիկ ինսուլտի հետևանքով մոտոր աֆազիա ունեցող հիվանդների խոսքի վերականգնման ընթացքում

Իգոր Ալեքսանդրի Պոմերանցև-  Տոլյատիի №5 քաղաքային հիվանդանցի № 1 նյարդաբանական բաժանմունքի վարիչ

Իրինա Վալենտինի Շուտենկո-  բժշկ-լոգոպեդ  Տոլյատիի №5 քաղաքային հիվանդանցի №1

Գլատիլինը (խոլին, ալֆոսցեատ) կենտրոնական խոլինոմիմետիկ է, որի 45 %-ը   մետաբոլիկ պաշտպանված խոլին է: Ազդեցության մեխանիզմը հիմնված է այն բանի վրա, որ գլատիլինն, ընկնելով օրգանիզմ,  տարրալուծվում է խոլինի և գլիցերոֆոսֆատի: Առաջինը մասնակցում է ացետիլխոլինի սինթեզին, ինչը նյարդային գրգռիչ մեդիատոր է, իսկ գլիցերոֆոսֆատը համարվում է նեյրոնային մեմբրանային ( թաղանթին)  ֆոսֆոլիպիդ փոխադրող:

Այս կերպ գլիատիրինը ուժեղացնում է խոլիներգիկ նեյրոտրանսմիսիան, դրականորեն ազդելով նեյրոնային մեմբրանայի պլաստիկության  և  ռեցեպտորների աշխատանքի վրա:  Այս ամենը, ինպես նաև պրեպարատի համարժեքի բացակայությունը  նրան դարձնում է  անփոխարինելի թերապևտիկ միջոց  ուղեղի արյան շրջանառության  սուր խանգարումների հաղթահարման  համար:

Սիրտ-անոթային  համակարգի հիվանդությունների  և առաջին հերթին ԳԱՇՍԽ (գլխուղեղի արյան շրջանառության սուր խանգարումներ)  աճի հետ կապված 2000թ.-ին  Տոլյատիի №5 քաղաքային հիվանդանոցի նյարդաբանական բաժանմունքի հիման վրա ստեղծվեց այլ բաժանմունք՝ № 1՝ ԳԱՇՍԽ-ով հիվանդների համար:

Բաժանմունքում  աշխատում էր լոգոպեդ, ում պարտականությունն էր  ԳԱՇՍԽ-ով խոսքը կորցրած հիվանդների հետ վերականգնողական աշխատանքի փորձի ընդհանրացումը, բուժման ընթացքում տարաբնույթ  մեթոդների կիրառումը նև գլիատիլինի արադյունավետության գնահատումը:

Նյութեր ու մեթոդներ

2001-2002թթ-ին բաժանմունքում բուժում է ստացել  ԳԱՇՍԽ-ով  1245 հիվանդ, որոնցից 1032-ը (80.3%) ունեին իշեմիկ ինսուլտ:

ԳԱՇՍԽ ժամանակ խոսքային խանգարումները հիմնականում դիտվում են աֆազիայի(սենսոր, մոտոր, տոտալ) դիզարտրիայի (ցողունային, կեղևային) տեսքով:

Իշեմիկ ինսուլտ ունեցող հիվանդներից 428-ի մոտ  դիտվում է խոսքային խանգարում (41.5%) :

Տարբեր խոսքային խանգարումների հանդիպման հավանականությունների աղյուսակ 

Խոսքային խանգարման ձևը

Հիվանդների թիվը քանակով

Հիոկվանդների թիվը տոկոսային հարաբերությամբ

Մոտոր աֆազիա

178

41,6%

Սենսոր աֆազիա (առանձին)

102

23,4%

Տոտալ աֆազիա

87

20,3%

դիզարտրիա

61

14%

ընդհանուր

428

100%

Սկզբնական շրջանում 170 հիվանդներ անցան խոսքի վերականգնում. որոնցից 13-ը գտնվում էին ծանր վիճակում, առկա էր ուղեկցող  այլ հիվանություններ:

Մոտոր աֆազիայով բոլոր հիվանդները բաժանվեցն 2 խմբի՝ ըստ սեռի ու տարիքի:

I խմբում (համեմատական խումբ) ներգրավված էին 85 հիվադ, որոնցից  38-ը տղամարդ էին,  47-ը կին:

II խմբում ընդգրկված են գլիատիլին ստացող 80 հիվանդ, որոնցից  որոնցից 39-ը  տղամարդ, 41-ը կին:

Առաջին խմբում ընդգրկված պացիենտները ստանում էին դեղորայքային բուժում՝ ներառյալ մեկսիդոլ ( 4.5մլ ներերակային կաթիլային, որը 2 անգամ), կավինտոն (0.5% 4.0 մլ ) կամ տրենտալ (5.0   2 անգամ օրը՝ ներերակային կաթիլային) պիրացետամ 20% ( 10.0 ներերակային օրը 2 անգամ):

II խմբի պացիենտներն այս ամենի հետ լրացուցիչ ստանում էին գլիատիլին՝ սկսած առաջին օրից ՝4.0 ներերակային կաթիլային՝ 200.0 ֆիզ լուծույթով օրը 2 անգամ՝ 9 օրերի ընթացքում, հետո պատիճներով՝ 1200 մգ օրը 3 անգամ՝ մինչև հիվանդությունից դուրս գրվելը ( միջինը 11 օր) :

Լոգոպեդը պացիենտների հետ աշխատում է  ամեն օր՝ համաձայն մեթոդիկայի:

Պարապմունքները սկսելու  ժամանակը որոշվում է ըստ հիվանդի ընդհանուր ինքնազգացողության:

Պարապմունքները սկսելու ժամանակացույցը  համաձայնեցվում է բուժող բժշկի հետ:

Պարապմունքների ընդհանուր քանակը 11-16 պարապմունք( միջինը 13 պարապմունք  յուրաքանչյուր հիվանդին:

Խոսքի վերականգնումը ներառում է .

•  Արտաքին (էքսպրեսիվ ) խոսքի թերությունների հաղթահարում՝ վերականգնման վաղ շրջանում: Երկխոսության խթանում և արգելակում:

• Արտաբերական ապրաքսիայի հաղթահարում, լիտերալ պարաֆրազիաների կանխում(տեսա-լսողական, իմիտացիոն մեթոդով), ինչի հետևանքով նվազում են անհրաժեշտ արտաբերական դիրքերի փնտրտուքը:

• Բանավոր խոսքում առկա արտասանական խանգարումների հաղթահարում

• Ագրամատիզմի հաղթահարում

•  Երկխոսության խթանում և շտկում  խոսքի վերականգնման տարբեր փուլերում

• Պատմողական խոսքի վերականգնում

• Էքսպրեսիվ (արտաքին) խոսքում բառերի նշանակության վերականգնում

• Գրի վերականգնում

• Ընթերցանության վերականգնում

Խոսքի վերականգնումը ենթադրում է վերականգնման վերոհիշյալ բոլոր դրսևորումները, սակայն հաշվի առնելով պացիենտի կարճ ժամանակահատված հիվանդնոցում մնալը (բուժման կուրսը 18-22 օր), հիվանդները ոչ միշտ են անցնում խոսքի վերականգնման ամբողջ կուրսը( մինչև III մակարդակ են հասնում կլինիկայում), որից հետո ուղեգրվում են  վերականգնողական կուրսի առողջարան կամ ամբուլատոր բուժ հաստատություն՝ ըստ բնակության վայրի:

Հետազոտության արդյունքները

I խմբի մոտ պահպանվում է ավտոմատիզացված բառեր, խոսքի տարրերի  ավտոմատիզացիա, որոնք  դրսևորվում են պահպանված կոպիտ սխալներով, աղավաղումներով, առանձին բառերի արտասանությամբ վերականգնման  առաջին  7-8 օրերի ընթացքում:

Արտասանության մեջ հնարավոր են առանձին արտասանական աղավաղումներ վանկային կամ բառային մակարդակում:  Խոսքի լավացումը

I խմբում 35%-ի մոտ  7-8 պարապմունքների ընթացքում , 10-11 պարապմունքների ընթացքում այն  դառնում է 56.8%, մինչդեռ  II խմբում , ովքեր ստանում էին նաև գլիատիլին, ,7-8  օրերին պարապմունքների, կազմում է 52.7%

10-11,րդ օրերին՝ 68.8%:

Խոսքի հասկացման տարիքային  հնարավորությունները ոչ միայն իրավիճակային են լինում, այլև ոչ իրավիճակային  : I խմբում  8-9- րդ օրերին պարապմունքնեի, դառնում են 40.5%. մոտ, II խմբի մոտ՝ 63.6%-ի մոտ:

Կապակցված խոսքի  հասկացման դժվարությունները նվազում են  I խմբում  45.8%-ը, II  խմում 62.8%-ը:

 Ազատ խոսքում  բառապաշարը ընդլայնվում է բուժման կուրսի 20  օրերի ընթացքում Iխմբում 68.6% -ի , II խմբի 89.5%. ի մոտ:

Երկխոսությունը ի հայտ է գալիս միաբառ պատասխանների դեպքում 2-3 պարապմունքների ընթացքում  23.4%-ի մոտ I խմբի մոտ, 42.3% II խմբի մոտ:

Կուրսի ավարտի պահին (3 շաբաթվա ընթացքում) խոսքային խանգարումը մնում է 39 պացիենտի մոտ (45.9%) I խմբից, իսկ 24- ի մոտ (30%) II խմբից:

Եզրակացություն

• Խոսքի վերականգնման մեթոդները, որոնք կիրառվում էին տվյալ հետազոտության համար, ունիվերսալ զուգակցում է ցանկացած դեղորայքային բուժման հետ և չունի հակացուցում

• Մոտոր աֆազիայի բուժմանիրականացումը սկզբնական շրջանում պետք է ներառի  գլիատիլին ցուցված դեղաչափով, որը նպաստում է խոսքային հմտությունների ավելի արագ վերականգնմանը:

Լոգոպեդական պարապմունքների քանակը չպետք է լինեն 10- ից պակաս հիվանդանոցում գտնված ժամանակահատվածում:

Զգալի արդյունքի համար անհրաժեշտ է բուժման սխեման ու պարապմունքները շարունակել 2-3 ամիս, քանի որ խոսքի վերականգնումը  հանդիսանում է հիվանդի սոցիալիզացիայի գլխավոր նախապայմանը:

• Բուժման արդյունավետության բարձրացման նպատակով պետք է լոգոպեդական պարապմունքները շարունակվեն ամբուլատոր բուժման ընթացքում ևս:

-